بررسی کاربرد‏شناختی پیامک‏های زبان فارسی

چکیده پژوهش حاضر به مطالعه‏ی کاربردشناختی داده‏های تحقیق، برگرفته از محاورات موجود در پیامک‎های فارسی، در چارچوب نظریه‎ی تضمن‏های مکالمه‏ای گرایس اختصاص دارد. از آنجا که یکی از انگیزه‏های اصلی استفاده از کلام غیرمستقیم در محاورات پیامکی رعایت ادب است، نظریه‏ی ادب براون و لوینسون (1987) نیز معرفی و در بخش تحلیل داده‏ها مورد توجه قرار گرفته است. این نظریه با معرفی مفهوم وجهه، به ارائه‎ی دسته‏بندی کاملی از راهبردهای مودبانه که محاوره‏کنندگان در تلاش برای کاهش تهدید ناشی از کنش‎های تهدیدکننده‏ی وجهه مورد استفاده قرار می‏دهند، می‏پردازد. در راستای انجام این مطالعه‏ی کاربردشناختی، ابتدا پرسش‎هایی مطرح و سعی شد که براساس رویکرد اتخاذی تحقیق، به آنها پاسخ داده شود تا 1) چگونگی رعایت اصل همکاری در محاورات پیامکی بررسی و با محاورات عادی مقایسه گردد، 2) انگیزه‏های محاوره‏کنندگان از به‎کارگیری کلام غیرمستقیم مشخص شود، 3) چگونگی ایجاد تضمن از طریق صورت‎های ابداعی موجود در پیامک‏های فارسی بررسی گردد و 4) تضمن‏های غیرمتعارف موجود در پیامک‏های فارسی دسته‏بندی شود. برای رسیدن به این اهداف، ابتدا 1500 داده از میان محاورات پیامکی تعدادی افراد شرکت‎کننده در این پژوهش استخراج شد. سپس، با در نظر گرفتن مصادیق نقض راهکارهای مکالمه‏ای، پاره‏گفت‏های غیرمستقیم و دارای تضمن شناسایی شدند. بدین ترتیب داده‏های ثانویه شامل حدود 90 محاوره‏ی پیامکی به دست آمد. سپس، داده‏های به دست آمده، براساس انگیزه‏ی محاوره‏کنندگان از به کارگیری کلام غیرمستقیم، تحلیل و دسته‏بندی شدند. نتایج حاصل از تحلیل داده‏ها نشان می‎دهد که به‏دلیل کانال ارتباطی خاصی که در محاورات پیامکی وجود دارد، تفاوت‏هایی بین رعایت اصل همکاری در این نوع ارتباط و محاورات عادی وجود دارد. از جمله اینکه محاوره‏کنندگان در این ارتباط، علاوه‏بر رعایت ادب و اثرگذاری بیشتر کلام، گاهی راهکارهای مکالمه‏ای را به‏دلیل ویژگی‏های خاص این نوع ارتباط نقض می‏کنند. کانال ارتباطی مورد استفاده در این ارتباط همچنین، امکان خلق تضمن‏های نامتعارف‎تری را نسبت به محاورات عادی فراهم می‏آورد که استنباط آنها مستلزم ارجاع دقیق‎تری به بافت است. از دیگر تفاوت‏های موجود میان این دو مجرای ارتباطی می‏توان به وجود فاصله‏ی فیزیکی بین محاوره‏کنندگان در ارتباط پیامکی اشاره کرد که به آنها این امکان را می‏دهد که بین خود و مخاطبانشان فاصله‏ی اجتماعی بیشتری نسبت به فاصله‏ی اجتماعی واقعی که بین آنها وجود دارد، قائل شوند. آنها همچنین انتظارات خود را در مورد میزان مرتبط بودن نوبت‎های مکالمه‏ای پایین می‏آورند. در مورد صورت‏های ابداعی مورد استفاده در ارتباط پیامکی این نتیجه به دست آمد که این صورت‏ها، گاهی دارای تضمن هستند، و گاهی هم به‏عنوان ابزاری برای نشان دادن کلام غیرمستقیم مورد استفاده قرار می‏گیرند. بررسی این صورت‏ها در پیامک‏های فارسی همچنین نشان دادکه محاوره‏کنندگان از سه راهبرد مورد استفاده برای خلق این صورت‏ها شامل بزرگ‏نویسی حروف، استفاده از شکلک‎ها و تکرار علائم و حروف نقطه‏گذاری بهره جسته تا معنایی اضافه بر معنای تحت‏اللفظی پیام خود، به آن بیفزایند.